Definicja podatku określona została przez polskiego ustawodawcę w art. 6 Ordynacji podatkowej. Zgodnie z jego treścią, podatkiem nazywamy każde publicznoprawne, nieodpłatne, przymusowe oraz bezzwrotne świadczenie pieniężne na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu lub gminy, znajdujące podstawę w przepisach ustawy podatkowej.

Następnie, w oparciu o najbardziej ogólny, podstawowy podział, wyróżnia się podatki o bezpośrednim oraz pośrednim charakterze.

Podatki bezpośrednie

Zgodnie z przepisami polskiego prawa podatkowego, podatki bezpośrednie to takie świadczenia pieniężne, które spełniane są przez podatnika w sposób bezpośredni poprzez dokonanie przez niego wpłaty na konto urzędu skarbowego. W takim przypadku podatnik rzeczywisty jest podmiotem ponoszącym ekonomiczny ciężar podatku. Podatki bezpośrednie należą do zobowiązań, które obciążają jednostki na podstawie wysokości osiągniętego przez nie dochodu i co do zasady nie mogą zostać przeniesione na inny podmiot. Ciężar podatku ponosi zatem zawsze podmiot, na którego ustawodawca nałożył podatkowy obowiązek. Do najczęściej występujących podatków bezpośrednich w Polsce należy podatek dochodowy od osób fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych oraz podatek od nieruchomości.

Do podatków bezpośrednich zaliczamy:

– podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT),

– podatek dochodowy od osób prawnych (CIT),

– podatek od spadków i darowizn,

– podatek od czynności cywilnoprawnych,

– podatek rolny,

– podatek leśny,

– podatek od nieruchomości,

– podatek od środków transportowych,

– podatek tonażowy,

– podatek od wydobycia niektórych kopalin.

Podatki pośrednie

Drugim wyróżnianym rodzajem podatku jest podatek pośredni. Najczęściej występującym podatkiem z tej kategorii, co wynika z jego powszechnego charakteru, jest podatek od wartości dodanej (ang. value added tax), czyli podatek VAT. Cecha ta w praktyce oznacza, iż obowiązuje on każdy podmiot dokonujący opodatkowanej czynności bez względu na jego cywilnoprawny status. Podatek VAT. poza powszechnością, charakteryzuje również wielofazowość, proporcjonalność oraz neutralność. W przypadku tego rodzaju podatku, podatnik rzeczywisty nie jest jednak tożsamy z osobą ponoszącą ekonomiczny ciężar podatku.

Zgodnie z przepisami polskiego prawa podatkowego, podatnikiem w zakresie podatku VAT są osoby prowadzące działalność gospodarczą, dla których podatek VAT jest jednak neutralny, ponieważ przedsiębiorca odprowadza podatek należny z tytułu sprzedaży, ale jednocześnie ma prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabytych towarów i usług. Ciężar ten przeniesiony jest na konsumenta końcowego, który opłaca podatek ten w cenie nabywanych towarów lub usług.

Do podatków pośrednich zaliczamy:

– podatek od towarów i usług (VAT),

– podatek akcyzowy (akcyza),

– podatek od gier.

Powyższe podatki pośrednie opłacane są przez wszystkich obywateli przy transakcjach różnego typu. Dodatkowym rodzajem podatku jest cło nakładane na towary w związku z ich importem. Podatek ten nakładany jest przez państwo na import, w celu objęcia ochroną krajowych producentów. Efektem nałożenia opłat za towary importowane jest wzrost ich cen co przekłada się na wzmożenie konsumpcji dóbr wyprodukowanych w kraju oraz zwiększenie skali ich produkcji.

Podatki pośrednie odgrywają bardzo istotną rolę w systemie podatkowym oraz budżecie państwa. Stanowią one jedną z podstaw funkcjonowania krajowego systemu gospodarczego, i – mimo iż często nie zdajemy sobie z tego sprawy – mamy z nimi do czynienia każdego dnia.